مرزها، محدوده هر کشوری را مشخص می‌کنند. در این مقاله بررسی می‌کنیم که مرز کشورها چگونه شکل گرفته است و همچنین تاریخچه شکل گیری مرزهای ایران را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مرز یا سرحد خطی، بین دو کشور است و محدوده قلمرو آن‌ها را تعیین می‌کند. مرز فقط مخصوص به جداسازی کشورها نیست، بلکه برای تعیین محدوده قاره‌ها و اقیانوس‌ها نیز استفاده می‌شود.
مرز بین کشورها در طول تاریخ تغییر کرده است. اولین بار قاره اروپا بین کشورهای خود مرز ایجاد کرد. این مرز بندی برای جلوگیری از فتح توسعه و فتح کشورها، قبل از جنگ جهانی دوم صورت گرفت. برای تعیین مرزهای کنونی جنگ‌های بسیاری در طول تاریخ رخ داده است.
مرزها در گذشته چگونه بودند؟
اولین مرز بندی کشورها در اروپا بعد از جنگ جهانی اول رخ داد. نیاز به مرز بندی اولین بار برای جلوگیری از گسترش حکومت‌ها و توسعه طلبی در انسان‌ها بوجود آمد. برای ایجاد مرزها جنگ‌های زیادی رخ داد و کشورهای مختلفی با یکدیگر درگیر شدند تا سرانجام این مرز بندی کنونی که روی نقشه می‌بینید، شکل گرفت.
قبل از ایجاد مرزهای کنونی، مرزها بر اساس امپراطوری‌ها بود و بر اساس قدرت تقسیم بندی می‌شد. این محدوده‌ها ثابت نبودند و با هر امپراطوری قوی، محدوده حکومتش افزایش پیدا می‌کرد و برعکس.
برای نمونه اگر بخواهیم محدوده پادشاهی ایران را بررسی کنیم، در دوران داریوش هخامنشی ایران بیست ایالت داشت و محدوده امپراطوری آن بسیار بزرگ و گسترده بود. در دوران هخامنشی مصر، فلسطین، سوریه، فینیقیه، لیبی، قفقاز، بابل، ماد، پارس، باختر، بلخ و رود سند همگی جزو ایران بودند و یک امپراطوری داشتند.
قبل‌تر گفتیم که مرزها با جنگ بین امپراطوری‌ها تغییر می‌کرد، حمله اسکندر به ایران یکی از جنگ‌هایی بود که موجب تغییر مرز ایران شد. در گذشته این نوع جنگ‌ها بسیار و کشور گشایی بین تمام پادشاهان ویژگی مشترکی بود.
اولین بار مرزها چگونه بوجود آمدند؟
اولین بار مرزها در سال ۱۶۴۸ میلادی شکل گرفتند. اولین کشورهایی که تصمیم به ایجاد مرزها گرفتند، کشورهای اروپایی بودند. این تعهدنامه موجب پایان دادن به جنگ میان پروستان‌ها و کاتولیک‌ها شد و کشورهای فرانسوی، آلمانی و انگلیسی جزو کشورهای اروپایی شدند.
پس از جنگ جهانی دوم کشورها محدوده خود را تعیین کردند و بسیاری از کشورها و امپراطوری‌های بزرگ به کشورهای کوچکی تقسیم شدند.
تا قبل از سال ۱۹۲۴ کشورهایی چون: سوریه، عراق، اردن، فلسطین، کویت، عربستان، سمرقند، بخارا، کشورهای آسیای میانه و بخش‌هایی از قاره آفریقا مانند مصر، لیبیا، تونس، سودان، اتیوپی، سومالیا، مراکش یا المغرب، موریتانیا جزو قلمرو عثمانی و حکومت اسلامی بودند.
بعد از جنگ جهانی دوم هر یک از این کشورها جدا شده و موجب پیدایش مرزها شدند. بنابراین قلمرو پهناور عثمانی به کشورهای کوچک و بزرگی که حکومتی مستقل داشتند، تقسیم شدند.
شوروی سابق بسیار پهناور بود به شکلی که بعد از جداسازی مرزها به ۱۵ کشور مستقل تبدیل شد. این کشورها شامل: استونی، لتونی، لیتوانی، بلاروس، مولداوی، اوکراین، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان و همچنین روسیه است.
در قرن بیستم کشورها و جمهوری‌های پهناور بسیاری به کشورهای کوچک و خود مختار تقسیم شدند. در سال ۱۹۲۴ بین جمهوری‌های نخجوان و جمهوری آذربایجان مرز ایجاد شد. همچنین در سال ۱۹۸۹ کشور چک و اسکلواکی که یک کشور بودند جدا شدند و بین آن‌ها مرز ایجاد شد.
اگر پیداش مرزها در قاره آفریقا را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که دلایل ایجاد مرزها دولت‌های استعمارگر بوده است. چرچیل تاثیر بسیاری در پیداش مرزها داشت. او در یکی از سخنرانی‌هایش مرز اردن را کشید و این کشور را جدا کرد.
